هواپیماهای جاسوسی و رادار گریز
پس از شکست آلمان، طرح های سری و مهندسان ارشد آن، به دست آمریکا افتاد. یعنی آمریکا، حاصل آن تلاش ها و برنامه ها را هر چند ابتدایی و با فناوری زمان خودش، یکجا تصاحب کرد و تحقیق بر روی آنها را انجام داد. نتیجه آن شد که پس از گذشت حدود 20 یا 30 سال، هواپیماهای جاسوسی و رادار گریز نظیر V2,F-117 و night hawk متولد شدند. حال آنکه جهان از وجود این گونه هواپیماها تا سال 1965 ( سقوط یک فروند V2 بر فراز خاک شوروی سابق) و یا 1980 ( نخستین عکس های عملیاتی از هواپیماهای بمب افکن پنهان کار F-117) آگاهی نداشت. همچنین تصاویر مبهمی از نخستین هواپیماهای بدون سرنشین در سال 1982 منتشر شد که عمدتاً آن را شوخی و غیرواقعی قلمداد کردند. اما در جنگ خلیج فارس در ژانویه 1991، همگان کارایی این دو هواپیما ( هواپیمای بی سرنشین با ماموریت جاسوسی و بمب افکن های پنهان کار که عهده دار 37 درصد حملات بودند را دیدند. این دو در اصل طرح های سری آلمان بودند که حدود 45 سال پیش از آن (1945) به دست آمریکا افتاد و پس از گذشت 4 دهه، با بلوغ فناوری به ابزار و اسلحه ای تراز اول تبدیل شدند. طی سال های دهه 2 هزار، اما روند رشد فناوری هواپیماهای بدون سرنشین (1)UAV به طرز خارق العاده ای در 5 قاره جهان گسترش یافت. از شرق تا غرب عالم، از کشورهای پیشرفته تا کشورهای خاورمیانه و حتی کشورهای نسبتاً فقیر.
امروزه این هواپیماها در نقش های گوناگون نظامی و غیرنظامی اعم از بمباران، شناسایی، جاسوسی، شناسایی با پرتو فروسرخ و ایکس، مرزبانی، جلوگیری از قاچاق کالاها، کشف مواد مخدر، هواشناسی، مرزبانی، عملیات پلیسی، ارتباطات ماهواره ای و... کاربردهای فراوانی دارند و روز به روز منافع آنها بیشتر و بیشتر به همگان ثابت می شود. این نوشته بر آن است که مشهورترین این هواپیماها را با کارآیی و برخی قابلیت های آن معرفی کند. البته این نکته قابل ذکر است که این هواپیماها به سبب آسان بودن نسبی طراحی و در دانشگاه ها یا گروه های دانش آموزی هر روز در حال ازدیاد و تولید نوع جدیدی می باشند، و در کشور عزیزمان ایران هم این نوع هواپیماها طراحی می شود.
با اذعان به این نکته، به معرفی برخی از مشهورترین، برترین، کاراترین، پنهان کارترین و مهم ترین آنها می پردازیم و از طولانی کردن بیش از حد نوشته پرهیز می کنیم. و البته به مهم ترین رویداد مرتبط با این نوع هواپیما که اخیراً در کشورمان در تاریخ 90/9/13 اتفاق افتاد و اثرات فوق تصوری بر همه شئون نظامی، سیاسی، اطلاعاتی، حیثیتی، اقتصادی و... بین ایران و آمریکا داشته و دارد و خواهد داشت، نگاهی عمیق تر خواهیم داشت.
ضربه فوق سنگین
در تاریخ 4 دسامبر 2011 (13 آذر 1390) هنگامی همگان در کشور ما مشغول به عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت امام حسین(ع) بودند ناگهان خبری، منابع داخلی را متعجب و منابع خارجی را بهت زده کرد. خبر در عین کوتاهی، منابع غربی را به هم ریخت و سیل تاییدها و تکذیب ها از همان دقایق اول شروع شد. چرا که هر کلام و سخن نسنجیده ای، در حقیقت دست بالا و برتری فناوری ایران را اثبات می کرد، چیزی که منابع خبری غربی همواره درصدد بوده اند که خلاف آن را به مخاطبان القاء کنند.اما شدت ضربه چنان بالا و واضح بود که در اندک زمانی، مجبور به اعتراف و تایید فناوری و توان فرزندان ایران همیشه سربلند شدند. حتی برخی منابع صهیونیستی و جاسوسی، ابعاد جدید از این ماجرا را افشا کردند که در وهله اول باور آن، چه برای ایرانیان و چه برای کارشناسان غربی شوخی و یا « غیر قابل قبول و حتی تصور» بود. یک فروند از هواپیماهای فوق پیشرفته پنهان کار و بدون سرنشین موسوم به RQ170 معروف به Sentinel که به حریم هوایی کشورمان تجاوز کرده و در حال جاسوسی بود، توسط چشمان بیدار رادارهای ایران از کنترل نیروهای آمریکایی خارج شد و متخصصان ایرانی با نفوذ در کدهای کنترل راداری، هدایت آن را در دست گرفته و نهایتاً جایی در کویرهای شرقی ایران و احتمالاً در حوالی شهرستان های خراسان جنوبی و طبس، بر زمین نشاندند.
اما از خوانندگان محترم انتظار می رود یک بار دیگر خبر فوق را بخوانند. اگر متوجه مطالبی پنهان در آن نشدید، لطفاً مقاله تاریخچه هواپیماهای پنهان کار و بدون سرنشین را در ابتدای این سلسله مقالات، دوباره و عمیقاً مطالعه کنید. اجمالاً متوجه شده اید که حاصل دهه ها تلاش و فناوری آمریکا ( یعنی از سال 1945 تا 2011) نصیب ایران شده است. گذشته از این، مفهوم این اقدام آن است که ایران، فناوری برتر از فناوری موجود این هواپیما را در اختیار دارد که توانسته این هواپیماهای پنهان کار را به غنیمت بگیرد.
همچنین می توان دریافت که چرا منابع غربی در این ماجرا تا بدین حد، دچار شگفتی و تناقض گویی شدند. تا جایی که اظهاراتشان طیفی از انکار تا تایید و پذیرش و حتی افشای برخی اطلاعات به کلی سری را در بر می گیرد. نگارنده در ادامه، ضمن اشاره به برخی از این گونه اظهارات، قضاوت نهایی را در مورد صحت یا سقم هر یک از آنها به عهده خوانندگان می گذارد و پس از آن به تشریح ضربات نظامی، سیاسی، امنیتی اطلاعاتی، اقتصادی و... می پردازد که این ماجرا بر آمریکا وارد کرد.
بعد برتری IT
بعد برتری IT و نفوذ به شبکه های « غیرقابل نفوذ» جنگ الکترونیک. در اوایل هفته دفاع مقدس امسال ( اوایل مهر 90) برنامه ای از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش شد مبنی بر برتری جنگ الکترونیکی ایران در دوران دفاع مقدس. این برنامه دستگاه « بی سیمی» را نشان می داد که حدود 10 یا 15 حرف رمز داشت و نیروهای عراقی دائماً کدهای ارتباطی آن را برای جلوگیری از کشف توسط نیروهای ایرانی، تغییر می دادند. اما نهایتاً نیروهای ایرانی موفق به کشف همه رمزهای آن شدند و همه این موارد به گواهی آن برنامه تلویزیونی، در سال 1363 (27 سال پیش) صورت گرفت و منجر به برتری ایران در چند عملیات بعد از آن، یعنی والفجر 8 و فتح فاو در سال 1364 و کربلای 5 در سال 1365 شد. اینها همه در شرایط جنگ نابرابر و تحریم هایی بود که طبیعتاً قدرت نظامی ایران را می بایست کاهش می داد. در پایان آن برنامه هم مطلبی عنوان شد که شدیداً نگارنده را به فکر فرو برد. این سؤال که « 27 سال پیش و در زمان جنگ و تحریم ها بر حریف برتری داشتیم، امروز چه برتری هایی داریم؟»حدود دو ماه و نیم بعد از این برنامه تلویزیونی، پاسخ این همه سؤال را در 90/9/13 یعنی پس از دست یابی ایران به هواپیمای پنهان کار آمریکایی دریافت کردم. چرا که واقعاً صحت خبر، شیرینی زائدالوصفی داشت.
برای درک اهمیت رمزگشایی از این هواپیما مثالی ساده می آوریم. همه شما قفل های ساده سه رقمی را که بر روی کیف های دستی هستند، می شناسید. هر رقم هم از صفر تا 9، یعنی ده حالت می تواند داشته باشد.
بنابراین رمز قفل یک کیف معمولی 10×10×10 یعنی 1000 حالت می تواند داشته باشد. حال اگر همین سه رقم ترکیب عدد و حروف الفبای انگلیسی باشد، هر رقم می تواند 36 حالت داشته باشد. یعنی 36×36×36 یعنی حدود 46 برابر. هر چه دامنه ارقام رمز بیشتر و هر چه تعاریف و علایم در نظر گرفته شده برای یک رقم از ارقام بیشتر باشد، تعداد رمزها بیشتر، پیچیده تر و نهایتاً امنیت بیشتر خواهد شد. تا از کشف رمز احتمالی جلوگیری شود. طبق برخی اطلاعات که در همان روزهای اول منتشر شد، هواپیمای مذکور دارای رمزهایی فراتر از تصور بوده است. اگر فقط این گونه فرض کنیم که رمز فوق فقط چهار رقم باشد با دامنه تعریف 36 حالت برای هر رقم به عدد شگفت انگیز یک میلیون و 700 هزار می رسد. طبق برخی منابع، این کدها که توسط ماهواره هایSatcom هدایت می شوند به 12 تا 18 حالت رقمی می رسند.
در این مجال، ما فرض را فقط بر مبنای 6 رقم می گذاریم ( و نه 12 یا 18 کد رمزی) که در این صورت به رقم 2/176/782/336 می رسیم.
بله! چیزی بیشتر از دو میلیارد حالت!
همین مثال، ارزشمندی کشف، شکستن و تسلط بر کدهای راداری هواپیماهای مزبور را نشان می دهد.
بعد برتری نظامی
بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا همواره به عنوان یکی از دو ابرقدرت شناخته می شد. در طی 20 سال گذشته هم، ایالات متحده بودجه های کلان و نجومی را صرف برتری نظامی خود کرده است. نقطه اصلی و در اصل نقطه اوج برتری نظامی آمریکا، نیروهای هوایی و از آن بالاتر بعد شناسایی و جاسوسی پنهان کار هوایی آن است. پرواضح است که اول نیروی مهاجم آمریکا، هواپیماهای بمب افکن و تهاجمی هستند که این موضوع در جنگ خلیج فارس 1991، جنگ افغانستان 2002 و اشغال عراق 2003 بر همگان ثابت شد. هواپیماهای بدون سرنشین و پنهان کار، طلایه دار و پیشقراولان مهاجمان آمریکایی در هر جنگی خواهد بود. حال تصور کنید که این هواپیماهای فوق پیشرفته و گران قیمت، در جنگ با کشوری یکی یکی بر روی صفحات رادار شناسایی، یا منهدم می شوند یا به تسخیر و کنترل طرف مقابل در می آیند. پس می توانید حدس بزنید که چه سناریوی وحشتناک و مفتضحانه ای در انتظار مهاجمان است. این همه برای هواپمیاهای به اصطلاح « پنهان کار و رادار گریز» است. اگر بدانیم که برتری مطلق هوایی آمریکا، مرهون جنگنده پنهان کار و نسل پنجمی F-22Raptor است پس باید پرسید که سرنوشت این جنگنده و سایر هواگردهای پنهان کار آمریکا چیست؟پاسخ روشن است. تمامی این هواپیماهای « به اصطلاح پیشرفته و رادارگریز و پنهان کار» به مانند اهدافی قابل دسترسی برای پدافند هوایی کشور فرضی هستند که شکست بزرگی را بر مهاجمان تحمیل خواهند کرد.
تازه، این داستان هواپیمای بدون سرنشین پنهان کار UAV نظیر RQ-170 یا Predator یا Global Hawk بود. به این داستان، هواپیماهای سرنشین دار پنهان کار همانند F-22,F-35 یا F-15-Silent Eagle که همه رادارگریز هستند، را اضافه کنید. ماجرا به اینجا هم ختم نمی شود. هواپیماهای جنگنده معمولی و سرنشین دار که رادارگریز هم نیستند، نظیر
F-15,F-16,F-18,B-52-B-1B را به آن اضافه کنید. وقتی سرنوشت آخرین هواپیماهای پنهان کاری مانند RQ-170 آن گونه باشد، وضعیت سایر هواپیماهای غیر رادار گریز را هم می توان حدس زد.
فرماندهان نظامی آمریکا، آگاه تر از هر کس تلخی این ضربه را لمس کرده اند و به معنای واقعی کلمه دریافته اند که در این نوع فناوری ایران دست بالاتر را نسبت به آمریکا دارد و به همین دلیل فکر حمله نظامی را بالا ارزیابی می کنند.
برتری سیاسی
در دیپلماسی و روابط بین کشورها، این امری مرسوم است که کشورها همواره می خواهند که در مذاکرات دست بالا را داشته باشند و اصطلاحاً «منابع ملی» را به پیش ببرند. و البته جمله ای هم در علم سیاست و دیپلماسی هست که می گوید « دیپلماسی انتخاب بین خوب و بد نیست. بلکه انتخاب بین بد و بدتر است».با این توضیح، خوانندگان عزیز به راحتی تشخیص می دهند که با وجود قطع روابط ایران و آمریکا، در این ماجرا، دست برتر و بالا با کیست؟
در این گفتار قصد نداریم تا به دنیای پررمز و راز سیاست وارد شویم، اما به روشنایی روز قابل تشخیص است که آمریکا چه فشار سیاسی را تحمل می کند.
عمق این فشار را آنجا می توان دریافت که اوباما، رئیس جمهور آمریکا، در اظهاراتی صریح خواستار بازگشت این پرنده به آمریکا شد! اگر قبول کنیم، سیاستمداران آمریکا، حتی یک کلمه حرفشان از روی منطق سیاسی است، با دقت در کلمات فوق، می توان ضرب شست سنگین ایران به آمریکا را مشاهده کرد و در کل می توان گفت اعتبار سیاسی آمریکا، در این ماجرا از دست رفت.
شماری از معروف ترین پرفروش ترین پهپادهای جهان
|
مدل وشرکت سازنده |
موتور محرکه |
تجهیزات |
سرعت عملیات (نات) KT |
پایداری(ساعت) |
ارتفاع عملیاتی ft (پا) |
|
آئروناتیک دیفنس سیستمز (آمریکا) |
1عدد الکترونیکی |
جنگ الکترونیک |
30 تا70 |
3تا4 |
20000 |
|
بوئینگ (آمریکا) |
1 موتور پرات اندویتنی(pw ) |
رادار روزنه ساختگی، فروسرخ تجهیزات جاسوسی |
140 |
کمتر از 12 |
000/30 |
|
البیت سیستمز (رژیم اشغالگر قدس) |
1عدد الکترونیکی |
جنگ الکترونیک/فروسرخ |
20-40 |
5/1 |
15000 |
|
جنرال اتمیکس (آئروناتیکال(آمریکا) |
اعدد بنزینی |
انواع تجهیزات و مهمات |
138 |
40 |
25000 |
|
اینسیتو (آمریکا ( |
1موتور الکترونیکی |
جنگ الکترونیک/فروسرخ |
21 |
24 دقیقه |
500 |
|
صنایع ارکوت |
1عدد الکترونیکی |
جنگ الکترونیک/فروسرخ |
38-49 |
5/1 |
1500 |
|
صنایع هوایی (رژیم اشغالگر قدس ( |
1 عدد بنزینی |
انواع تجهیزات جاسوسی و مهمات |
43-65 75 |
50 36 |
30000 45000 |
|
نورثروپ گرومن (آمریکا ( |
1 عدد 1 عدد موتور توربوفن |
جنگ الکترونیک/فروسرخ |
63-89 144 357 |
14 8 24 |
2000 2000 بیش از 60000 |
|
ساژم دیفنس (فرانسه) |
1 عدد بنزینی |
جنگ الکترونیک /جاسوسی/ راداری |
70-130 |
20-30 |
25000 |
|
کنسرسیوم اروپایی شیبل |
1 عدد بنزینی |
انواع دوربین ها و تجهیزات تصویر برداری دقیق |
55 |
10-6 |
18000 |
|
****** |
بعد برتری امنیتی
دو کشور متخاصم همواره درصدد یافتن راههایی برای ضربه به امنیت کشور مقابل می باشند. چرا که امنیت، مهمترین عامل دوام حکومت هاست. با نبود امنیت، شهروندان، به عناصر ناراضی تبدیل می شوند. تصور کنید اگر روزی هواپیماهای آمریکایی قادر بودند در فضای کشورمان عملیات نظامی انجام دهند ( مانند افغانستان و پاکستان)، لحظه ای تردید می کردند؟خوشبختانه بنیه نظامی و دفاعی کشور چنان قوی است که غربی ها، حتی احتمال کمی برای پیروزی نمی دهند. قدرت بازدارندگی و تأمین امنیت ایران، بدان گونه است که هواپیمای فوق پیشرفته رادارگریز و جاسوسی آمریکا را هم به غنیمت می گیرد آن هم نه از یک کشور معمولی، بلکه از تنها ابرقدرت کره زمین.
این به معنای آن است که کشور در امنیت و آسایش از لحاظ تهدید نظامی به سر می برد و مقامات نظامی آمریکا هم آگاهند که « قادر به بر هم زدن امنیت مرزهای ایران» نیستند.
این یک سخن گزاف نیست. با مثالی این نکته را روشن تر می کنم.
حسگرهای شناسایی و جاسوسی حرارتی این هواپیماها و همین طور کانال های ارتباطی داخلی دستگاه ها با یکدیگر و کانال های ارتباطی خارجی آنها با مرکز کنترل، همان سیستمی است که برای جنگنده فوق پیشرفته رادار گریز F-22، طراحی و توسعه داده شده اند. این هواپیماها فقط در اختیار نیروی هوایی آمریکا است و حتی دولت آمریکا اجازه فروش آن را به ژاپن که یکی از نزدیک ترین متحدین آمریکاست، نمی دهد. چنین فناوری حساس و ارزشمندی اکنون در اختیار مهم ترین مخالف دولت آمریکا قرار دارد.
مثالی دیگر، فناوری رادارگریزی و به خصوص لبه های حمله بال های RQ-170، همان فناوری به کار رفته در هواپیماهای بمب افکن سنگین و رادارگریز B-2 می باشد.
هواپیماهای B-2 آنقدر ارزشمند و گران هستند که دولت آمریکا بودجه ساخت و تکمیل تنها 21 فروند آن را داد.
بیان همین چند نکته، نشانگر برتری نظامی و امنیتی ایران نسبت به فناوری ها و دستاوردهای نظامی آمریکا است.
بعد برتری اطلاعاتی و جاسوسی
اسکادران سی ام شناسایی هوایی آمریکا( همان واحدی که این هواپیما بدان تعلق داشت) در اول سپتامبر 2005 عملیاتی و در خاک افغانستان مستقر شد. از همان زمان هدایت این پرنده های با ارزش، برای عملیات جاسوسی، شناسایی و اطلاعاتی، توسط مهندسان CIA(سازمان جاسوسی آمریکا) انجام می شد. آنها در پایگاه هایشان که به شدت محافظت سنگینی داشت، هدایت و کنترل این پرنده ها را در دست داشتند. فکر می کنید پایگاه اصلی عملیاتشان کجا بود؟ افغانستان؟اگر این گونه فکر می کنید در اشتباه هستید. پایگاه اصلی هدایت و کنترل این اسکادران که مجهز به پرنده های RQ-170 بود، در کره جنوبی قرار دارد. بله، درست خواندید، کره جنوبی، متحد و هم پیمان نزدیک آمریکا در شرق دور و حدود 4 هزار کیلومتر دورتر از مرزهای شرقی کشورمان. در حقیقت آمریکایی ها مرکز کنترل این پرنده را در نزدیکی خطرناکترین مخالف مسلح به بمب اتمی، یعنی کره شمالی قرار دادند. چه آن که بیشتر هم این پرنده در کره شمالی، عملیات جاسوسی و استراق سمع انجام داده بود در انفجارهای اکتبر 2006 کره شمالی و نیز در عملیات دستگیری « بن لادن » که در می 2011 در پاکستان انجام شد، نیز شرکت داشت.
تصاویر و اطلاعات جاسوسی این هواپیما، از طریق دو برآمدگی بالای آن، یعنی توسط آنتن های دوگانه، مستقیم از طریق سیستم ارتباط ماهواره ای (2) به مراکز اصلی کنترل ارسال می شود و تصاویر زنده ای را از میدان نبرد در اختیار رهبران عملیات می گذارد. عمده سیستم های جاسوسی این هواپیما الکترواپتیکال و مادون قرمز هستند. در برخی منابع نیز گفته شده است که دارای سنسورهایی بوده که به پلوتونیوم ( اورانیوم بسیار غنی شده که خرج بمب اتمی می باشد.) و همچنین فرآیند همجوشی هسته ای ( که در تولید بمب های هیدروژنی به کار می رود) حساس بوده اند.
ارتفاع عملیاتی RQ-170 حدود پنجاه هزار پا می باشد و این در حالی است که رادارهای موجود نهایتاً حدود 45 هزار پا را پوشش می دهند. آنها با این تصور، گمان می کردند که ایرانی ها هرگز قادر به رصد این پرنده پنهان کار نیستند. تا حدی هم درست فکر می کردند، چرا که ماده بدنه این هواپیما، همان ماده ضد رادار هواپیماهای F-22 است. به علاوه این هواپیما دارای جمیع فناوری های رادارگریزی ( بنا به اظهارات معاون فرمانده سپاه) می باشد. جالب تر آن که عملیات این هواپیما حتی تحت نظر وزارت دفاع آمریکا یا نیروی هوایی آمریکا نیست. بلکه تحت نظر نظارت واحد عملیات ویژه (3) می باشد و با سیستم دوربین ویدئویی همه جانبه(4)، قادر به ارسال تصاویر زنده و ارزشمندی هستند.
این هواپیما در مرکز فوق سری پایگاه « تونوپاه» ( باکس صفحه 17) در ایالات « نوادی» آمریکا زاده شد. همان جایی که هواپیماهای فوق سری و به شدت محافظت شده ای چون B-2 و F-117 در آن آزمایش و متولد شدند.
شگفتی های جاسوسی این اعجوبه فناوری را در این مختصر توضیح دادیم و در یک کلام تأکید می کنیم که «برتری اطلاعاتی و جاسوسی و اقدامات ضد جاسوسی ایران، به طرز باور نکردنی به آمریکایی ها قبولانده شد».
ضربه به صنعت تسلیحات آمریکا
صنعت هواپیماسازی و همینطور صنایع نظامی هواپیماسازی، بخش اصلی اقتصاد آمریکا می باشند و به گفته برخی کارشناسان، شرکت های اسلحه سازی نظیر لاکهید و بوئینگ دارای نفوذ و لابی قوی حتی در کنگره و سنای آمریکا هستند. پرواضح است که این کمپانی ها و کارخانجات عظیم تولید هواپیماهای نظامی و اسلحه، شمار زیادی شاغل را در خود جای داده اند از کارگر ساده تا طراحان و مهندسان ارشد که هنگامی گلچین شدگان رشته تخصصی خود هستند. همین طور فروش هواپیماها و اقلام نظامی، باعث درآمد بیشتر و رونق اقتصادی آمریکا می شود.تنها بر روی یک هواپیمای رادارگریز، میلیاردها دلار سرمایه گذاری، دست کم به مدت یک دهه می شود. برای مثال باید بدانید که هواپیمای F-22 اولین پرواز آزمایشی را در 1990 انجام داد و پروژه آن از اوایل دهه 80 آغاز شده بود.
تصور کنید مشتریان این اقلام نظامی ( که عمدتاً دوستان و متحدین آمریکا هستند) آنها را به امید دستیابی به برتری نظامی کشور خود می خرند. کافی است که در پی این واقعه شگفت انگیز در ایران، آنها در ذهنشان این سؤال پیش بیاید که « برای چه ما باید پولمان را صرف اسلحه به اصطلاح رادارگریز و پیشرفته ای کنیم که ایرانی ها، برتری آن را به چالش کشیدند؟»
اگر ایران این برتری و فناوری را به کشورهای دیگری نظیر روسیه، چین یا و... بفروشد، آن وقت این پرنده های فوق پیشرفته، تبدیل به سلاحی معمولی نخواهند شد؟
پاسخ و تأمل در این پرسش ها، لرزه بر ساختار شرکت های سازنده آنها و و در بعد بالاتر بر اقتصاد بحران زده آمریکا خواهد انداخت. به همین دلیل است که رسانه ها و اساساً غربی ها به این موضوعات نمی پردازند و موضوع را از عموم مخفی می کنند چرا که اگر حقیقت برای خریداران و مشتریان روشن گردد، آنها ممکن است در تصمیمات خود تجدید نظر کرده و سفارش های قبلی آنها کاهش و یا لغو نمایند.
پی نوشت ها :
1 ـ Unmanned Aerial Vehicle
2 - Satellite Communication
3-GIA Special operation Cehter
4- Full-motion video camera
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}